Dommer door AI?

Het groepje mbo-studenten barstte in lachen uit, wat een ongelofelijk domme vraag was dat. Nieuwsgierig naar de populariteit van AI vroeg ik hen over hun gebruik bij het maken van werkstukken. De korte samenvatting van het antwoord: iedereen!

 

Een enkeling wilde nog wel eens kijken naar het door AI gefabriceerde eindproduct om het vervolgens nog wat op te leuken met wat persoonlijke krabbels. Maar dat was het dan wel.

 

Stel dat die bevinding generaliseerd kan worden, en wie twijfelt daar nog aan?, wat komt er dan terecht van het echte leren van deze studenten? Gaat het bij je intellectuele groei niet om het nauwkeurig leren observeren, om te leren hoe je bruikbare informatie kunt selecteren, welke verbanden je kunt leggen, om te speuren naar bewijzen en ontkrachtingen? Leren is toch het ploeteren door een berg informatie om er een leesbaar en onderbouwd verhaaltje over te vertellen en te schrijven?

 

Wat nu als je deze kans om je te ontwikkelen verloren laat gaan door met een druk op de knop een robot aan het werk te zetten die in no-time het hele internet voor je afgraast en wat resulteert in een stuk dat anderen bedacht en geschreven hebben. Houden jullie, zo vroeg ik de studenten, jezelf niet enorm voor de gek, ik geloof graag dat jullie er allerlei voldoendes ermee halen maar je leert er he-le-maal niets van.    

Hey man, riepen ze in koor, je lijkt wel een luddiet! Nee sorry, dit verzin ik er zelf bij om hen even bij te kunnen praten over die textielarbeiders die in het begin van de 19e eeuw er ’s nachts op uit gingen om de machines te slopen die hen werkloos maakten. Sindsdien is luddiet een scheldwoord voor iemand die antitechnologie is. Nee, haastte ik mij te zeggen, zo diep ben ik niet gezonken, het is prima om AI te gebruiken zolang je dat maar doet als supplement en niet als substituut. [Glazige blikken]

 

AI als Afnemende Intelligentie

Er zijn aanwijzingen dat het brein achteruit kachelt als je steeds minder kennis opslaat, hersenprofessor Erik Scherder spreekt daarom graag over Afnemende Intelligentie. Mensen met weinig kennis moeten voortdurend dingen opzoeken - cognitive offloading - waardoor ze kostbare ruimte in het (kleine) werkgeheugen verspillen, in combinatie met het minder trainen van het brein door niet zelf feiten te ordenen en verbanden te zoeken - het brein gedraagt zich net als een spier: hoe minder training hoe slechter het functioneert – is de opbrengst cognitieve luiheid.

 

Wil je je denken verbeteren dan komt het er op aan hulpmiddelen als ChatGPT aan de kant te schuiven.

The Memory Paradox

Iemand die daar veel over schrijft is Barbara Oakland, zij studeerde engineering (niet echt een cv van een luddiet) en werkt nu als hoogleraar aan Oakland University. Haar werk focust op de relatie tussen neuroscience en sociaal gedrag.

 

In een recent stuk The Memory Paradox schrijft zij waarom ons brein kennis nodig heeft in het AI-tijdperk. Feitenkennis, woordenschat, wetenschappelijke begrippen, historische jaartallen, formules zijn geen zinloze trivia, het is de lijm voor het echte denken. Wanneer die kennis geautomatiseerd is vormt het een interne bibliotheek die het denken en de creativiteit faciliteert. Het is van wezenlijk belang om die vaardigheden te trainen zonder gebruik te maken van externe hulp.

 

Het is net als met piloten, zij vliegen in het dagelijks leven op de automatische piloot juist omdat zij zelf verdomd goed kunnen vliegen, hun vlieguren vormen de noodzakelijke ontwikkeling van hun professionele intuïtie waardoor zij de autopilot kunnen controleren en indien nodig, het roer onmiddellijk over kunnen nemen.     

 

Superbaas zesjescultuur

Weerman (en tevens glacioloog aan de Universiteit Utrecht) Peter Kuipers Munneke geeft nog een andere reden om geen AI te gebruiken als je een interessant werkstuk wil maken.

 

ChatGPT en zijn soortgenoten beschikken niet over inhoudelijke kennis, maar kunnen alleen bestaande kennis supersnel zoeken en op een rij zetten, ze produceren een gemiddelde tekst: saai, plat en voorspelbaar. Met andere woorden, AI is de superbaas van de zesjescultuur, er komt alleen middelmatige prut uit gebaseerd op reproductie en na-aperij.

 

Als jullie als aankomende professionals een werkstuk willen maken dat origineel is en getuigt van een persoonlijke invalshoek dan is het zaak om dat te leren door veel te trainen. En zeg nou zelf: je volgt toch geen kostbare opleiding om fastfoodkennis te produceren? Parkeer ChatGPT in een hoekje en gebruik je eigen hersens!

###

Bronnen: Barbara Oakley e.a.: The Memory Paradox: Why Our Brains Need Knowledge in an Age of AI, Floor Rusman in NRC van 23 augustus 2025 en Peter Kuipers Munneke in NRC van 18 september 2025.